ZHA Designs Alisher Navoi Institute in Tashkent, Uzbekistan

Project Name: Alisher Navoi Institute

Architect: Zaha Hadid Architects

Location: Tashkent, Uzbekistan

Year: 2024

Client: New Tashkent Construction Directorate

Status: Detailed Design

Size: 29,000m²

Renders: ZHA and NorviskaDrawings: ZHA and Buro Happold

Ngày 14 tháng 10 năm 2024, Zaha Hadid Architects (ZHA) đã ra mắt thiết kế ấn tượng của một trung tâm nghiên cứu khoa học với diện tích 29.000 m² tại New Tashkent, Uzbekistan. Công trình mang hình dáng độc đáo, chưa từng có, gồm một cụm các kết cấu hình nấm dẹt. Trung tâm sẽ bao gồm Bảo tàng Văn học Quốc gia Navoi, hội trường 400 chỗ ngồi, Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế, và một trường nội trú dành cho 200 sinh viên chuyên ngành ngôn ngữ, văn học hoặc âm nhạc Uzbekistan.

Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc tế Alisher Navoi của ZHA đặt tại Tashkent làm nổi bật câu hỏi: Alisher Navoi là ai? Alisher Navoi là một tên tuổi lớn không thể nào quên trong lịch sử văn học Uzbekistan; ông là nhà thơ, nhà văn, nhà ngôn ngữ và chính khách thế kỷ 15, với nhiều đóng góp quan trọng cho di sản văn hóa của Uzbekistan. Để vinh danh nhân vật huyền thoại này, viện nghiên cứu mới tại Tashkent đã được đặt theo tên ông, nhằm thúc đẩy văn học và nghệ thuật biểu diễn Uzbekistan thông qua giáo dục và khuyến khích nghiên cứu.

Shashmaqom, âm nhạc cổ điển truyền thống đặc trưng của Uzbekistan, là sự kết hợp tinh tế giữa giai điệu nhạc cụ và giọng hát, kết hợp nhịp điệu và thơ ca đặc sắc. Loại hình âm nhạc này chiếm một vị trí quan trọng trong truyền thống và văn hóa Uzbekistan, và thủ đô Tashkent được xem như một trung tâm xuất sắc về thể loại này.

Bảo tàng Văn học Quốc gia Navoi, nằm trong khuôn viên dự án, dự kiến sẽ phát triển và cung cấp các chương trình nghiên cứu, tổ chức nhiều triển lãm trong 13 phòng trưng bày cố định bao quanh sân trung tâm, và lưu giữ các tài liệu quý hiếm trong kho lưu trữ gồm 3.500 tài liệu lịch sử, cùng với một xưởng phục chế. Bảo tàng sẽ không chỉ trưng bày lịch sử văn học Uzbekistan mà còn giới thiệu các tác phẩm đương đại của những tác giả nổi tiếng nước này.

Phản ánh sự sống động của âm nhạc Shashmaqom, cảnh quan dự án nổi bật với hàng loạt bậc thang sân vườn, các gian nhà nhỏ có mái che, nhà hát ngoài trời, hồ nước trang trí và vườn cây xanh tươi tốt. Điều này giúp các nghệ sĩ và nhạc sĩ Uzbekistan thoải mái biểu diễn ngẫu hứng trong một bối cảnh văn hóa, nghệ thuật và văn học địa phương nở rộ.

Trung tâm này áp dụng các nguyên tắc thiết kế thụ động, giảm thiểu năng lượng tiêu thụ và đáp ứng nhu cầu cấp thiết về bền vững hiện nay, đồng thời đảm bảo một môi trường trong nhà lý tưởng cho các học giả, sinh viên và du khách. Các viên gạch dùng để xây dựng công trình và các không gian nội thất hữu cơ được lấy từ các lò gạch tại Tashkent, giúp giảm dấu chân carbon thông qua việc sử dụng vật liệu địa phương.

Các khoảng sân là đặc trưng nổi bật trong kiến trúc truyền thống Địa Trung Hải và Ả Rập, và kiến trúc khu vực Uzbekistan cũng không ngoại lệ. Các kiến trúc sư đã đưa các khoảng sân này vào thiết kế không chỉ nhằm thông gió và lấy sáng tự nhiên, mà còn để tạo ra những không gian xã hội ngoài trời, nơi thư giãn và chiêm nghiệm.

Một yếu tố kiến trúc đặc trưng khác của Địa Trung Hải được ứng dụng trong thiết kế này là các tháp gió. Thay vì sử dụng trực tiếp tháp gió truyền thống, nhóm thiết kế đã trừu tượng hóa hình thức của chúng nhằm đạt được hiệu quả làm mát thụ động và tối ưu nhiệt độ trong nhà.

Các cấu trúc vòm được tạo bởi hình dạng giống nấm tôn vinh kiến trúc bản địa truyền thống, văn học giàu tầng lớp của Uzbekistan và âm nhạc Shashmaqom tinh tế.

Những kết cấu hình nấm dẹt được thiết kế rỗng và có lỗ ở trên cùng, đóng vai trò như những tháp gió. Chúng thu hút không khí từ các khe hở phía trên, dẫn luồng gió qua chiều cao công trình và làm mát không gian bên trong. Hệ thống này tương tự như Eastgate Centre ở Harare, thiết kế bởi Mick Pearce, và được hỗ trợ thêm bởi các quạt.

Nhằm giải quyết khí hậu Địa Trung Hải khắc nghiệt ở Tashkent, các kiến trúc sư đã tích hợp thêm hệ thống quạt và hệ thống phun sương làm mát không khí trước khi nó đi qua các cấu trúc cao này. Đặc biệt, khi trời lặng gió, các cấu trúc này hoạt động như các ống khói nhiệt, hút không khí nóng và giải phóng ra ngoài trời nhờ vào sự chênh lệch áp suất được tạo ra.

Nhờ vào cơ chế này, kết hợp chu kỳ ngày-đêm để đẩy không khí nóng ra ngoài và đưa không khí mát vào trong, nhiệt độ lý tưởng trong nhà luôn được duy trì với mức tiêu thụ năng lượng tối thiểu. Ánh sáng tự nhiên tràn vào qua các khoảng sân, giếng trời và mặt tiền kính giúp giảm đáng kể nhu cầu chiếu sáng cho khu vực rộng lớn 23.000 m². Các mái hiên được thiết kế để hạn chế ánh sáng mặt trời vào mùa hè nhưng vẫn cho phép ánh sáng xuyên qua vào mùa đông, tận dụng hiệu quả góc độ mặt trời trong các mùa khác nhau.

Song song đó, thủ đô Tashkent của Uzbekistan cũng đang chuẩn bị chứng kiến một sự mở rộng lớn lên đến 25.000 hecta, theo quy hoạch tổng thể của New Tashkent được thiết kế bởi Cross Works, nhằm đáp ứng sự gia tăng dân số dự kiến lên tới 2,5 triệu người trong những thập kỷ tới. Hội nhập vào kết cấu đô thị mới của New Tashkent, Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc tế Alisher Navoi sẽ trở thành một biểu tượng kiến trúc trong lòng thành phố đang phát triển, đồng thời tôn vinh quá khứ và di sản văn hóa của quốc gia, đảm bảo sự phát triển bền vững của nghệ thuật, thủ công và văn học địa phương trong nhiều thế kỷ tới.