Norman Foster – Từ cậu bé Manchester đến kiến trúc sư thành công nhất thế giới

Norman Foster bước sang tuổi 90 – vẫn miệt mài phác thảo, chỉ đạo dự án và giữ vai trò Chủ tịch Foster + Partners, một trong những hãng kiến trúc danh tiếng nhất hành tinh.

Điều gì khiến Foster được gọi là “kiến trúc sư thành công nhất trong lịch sử”? Đây không chỉ là danh hiệu suông. Đó là câu chuyện kỳ diệu về tài năng, kỷ luật, tham vọng – và một tư duy kiến trúc đã định hình thời đại.

Từ khởi đầu khiêm tốn ở Manchester

Sinh năm 1935, Foster lớn lên trong một gia đình lao động ở Manchester. Ở trường, cậu bé bị bắt nạt vì nói lắp và rụt rè. 16 tuổi, ông rời trường, làm thợ bánh, bảo vệ hộp đêm và bán kem để dành tiền học kiến trúc.

Nhờ tài năng và quyết tâm, Foster giành được học bổng toàn phần đến Yale – nơi ông học với Paul Rudolph, một giáo sư nghiêm khắc nổi tiếng vì đòi hỏi hoàn hảo. Su Rogers, bạn học cũ, nhớ lại bầu không khí “căng như quân đội” của studio Yale – chính thứ kỷ luật sắt đá ấy đã hình thành một Foster không khoan nhượng về chất lượng.

Foster đảm nhận vai trò như một chính khách trong giới kiến trúc.

Thành danh và dấu ấn toàn cầu

Foster không chỉ làm kiến trúc – ông xây dựng một đế chế. Foster + Partners ngày nay hoạt động ở mọi châu lục, với hơn 1.500 nhân viên và hàng trăm dự án từ châu Âu, Mỹ, Trung Đông đến châu Á.

Trụ sở HSBC tại Hồng Kông do Foster thiết kế từng là tòa nhà đắt nhất thế giới khi hoàn thành vào năm 1986.

Trong 70 năm sự nghiệp, Foster đã tạo ra hàng loạt công trình mang tính biểu tượng, như:

• HSBC Building (Hong Kong) – định nghĩa kiến trúc cao tầng hiện đại, linh hoạt.

• Reichstag (Berlin) – tái thiết mái vòm kính minh bạch cho Quốc hội Đức.

• Millau Viaduct (Pháp) – cây cầu cao nhất thế giới như dải lụa giữa trời.

• Great Court tại Bảo tàng Anh – một quảng trường kính uốn cong bao phủ di sản lịch sử.

Foster gặp Richard Rogers (giữa ảnh) và Carl Abbott khi học tại Yale vào đầu thập niên 1960.

Foster đã giành mọi giải thưởng lớn trong nghề, từ Huy chương Vàng Hoàng gia Anh, Mỹ, Pháp cho đến Pritzker – giải “Nobel kiến trúc”. Ông được phong tước Hiệp sĩ và sau này là Lord Foster.

Kiến trúc sư – Doanh nhân – Chiến lược gia

Không chỉ là kiến trúc sư tài hoa, Foster còn là một doanh nhân khôn ngoan. Ngay từ những ngày đầu lập studio, ông hiểu tầm quan trọng của quản trị và đầu tư để nuôi dưỡng sáng tạo.

Su Rogers nhớ lại:

“Ngay từ khi còn trẻ, Norman đã rất giỏi đầu tư vào những thứ giúp studio phát triển.”

Foster + Partners biết cách “ngửi thấy mùi” thị trường – từ bùng nổ tài chính London thập niên 1980, Apple Park tại California, cho đến 40% doanh thu hiện tại đến từ Trung Đông.

Great Court Nữ hoàng Elizabeth II tại Bảo tàng Anh do Foster + Partners thiết kế được mở cửa vào năm 2000.

Kỹ nghệ bán ý tưởng

Một trong những bí mật thành công của Foster là khả năng giao tiếp và thuyết phục. Đồng nghiệp lâu năm Ken Shuttleworth kể rằng ông luôn “nói chuyện với khách hàng về vấn đề của họ”, không chỉ khoe thiết kế.

Oliver Wainwright, cây bút kiến trúc của Guardian, từng xem video Foster pitch cho dự án 425 Park Avenue ở New York (đấu với Zaha Hadid và Rem Koolhaas) và nhận xét:

“Không khó hiểu tại sao Foster thường thắng.”

Foster còn có phong thái và kỷ luật không khoan nhượng. Trong những năm đầu, Patty Hopkins nhớ lại, ông đã “rất cứng rắn” trong việc kiểm soát câu chuyện với báo chí.

Nhà máy Reliance Control là dự án lớn nhất của nhóm Team 4.

Kiến trúc là hệ thống

Triết lý của Foster chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ Richard Buckminster Fuller – coi công trình là hệ thống phối hợp công nghệ, con người và tự nhiên.

Frédéric Migayrou, giáo sư tại The Bartlett, nhận định:

“Foster thay đổi hoàn toàn cách nhìn kiến trúc – kết hợp công nghệ và môi trường để đạt sự hài hòa tối ưu.”

Studio của ông tổ chức như một tổ hợp công nghiệp sáng tạo – chia thành 6 nhóm cạnh tranh nội bộ, dựa vào mạng lưới kỹ sư, chuyên gia công nghệ, nhà thiết kế nội thất, mô hình 3D, VR... Mọi dự án cuối cùng được hội đồng thiết kế do chính Foster chủ trì đánh giá.

Foster đã hợp tác chặt chẽ với Steve Jobs để thiết kế trụ sở chính của Apple, khai trương vào năm 2017.

Kiến trúc sư của kỷ nguyên bền vững?

Dù bị chỉ trích vì làm việc với những chế độ gây tranh cãi hoặc vì tác động môi trường của các siêu dự án, Foster vẫn luôn đẩy mạnh công nghệ xanh. Từ pin mặt trời tích hợp, thông gió tự nhiên, vật liệu nhẹ cho đến quản lý nước thông minh – những ý tưởng này đã trở thành tiêu chuẩn công nghiệp.

Millau Viaduct, Reichstag, Apple Park, Bloomberg HQ London (tòa nhà thương mại bền vững nhất thế giới khi hoàn thành) – tất cả đều là minh chứng cho triết lý kiến trúc công nghệ cao, bền vững và biểu cảm.

Khánh thành năm 2004, cầu cạn Millau ở miền nam nước Pháp vẫn là cây cầu cao nhất thế giới.

90 tuổi và chưa có ý định nghỉ hưu

Norman Foster vẫn phác thảo, du lịch, dạy học tại Norman Foster Foundation. Ông chia sẻ:

“Tôi tiếp tục đóng vai trò chiến lược, tham gia trực tiếp một số dự án và duy trì góc nhìn tổng thể trên tất cả.”“Tôi vẽ không ngừng. Tôi giao lưu với sinh viên thạc sĩ và các workshop của quỹ.”

Bạn bè, đồng nghiệp đều đồng ý: ông là “một lực lượng của tự nhiên” (a force of nature).

Foster được giao nhiệm vụ cải tạo tòa nhà Reichstag ở Berlin sau khi nước Đức tái thống nhất.

Norman Foster không chỉ là kiến trúc sư. Ông là nhà chiến lược, doanh nhân, nghệ sĩ – và có lẽ là một nhà tương lai học (futurist).

Từ cậu bé bán kem ở Manchester đến lãnh đạo một studio toàn cầu, Foster đã định nghĩa kiến trúc của thời đại chúng ta: công nghệ cao, hiệu quả, quy mô lớn nhưng vẫn nhân văn.

🌟 Chúc mừng sinh nhật 90 tuổi – Norman Foster, kiến trúc sư thành công nhất trong lịch sử.