James Turrell – Ánh Sáng Trở Thành Kiến Trúc

TrongThuy KTS
Nov 23
3 min read

Năm 2026, thế giới nghệ thuật sẽ chứng kiến một khoảnh khắc mang tính biểu tượng: James Turrell, nghệ sĩ người Mỹ huyền thoại với chuỗi tác phẩm Skyspace, sẽ ra mắt công trình lớn nhất trong sự nghiệp — “As Seen Below — The Dome” tại ARoS Aarhus Art Museum (Đan Mạch).

James Turrell – Ánh Sáng Trở Thành Kiến Trúc

Đây sẽ là Skyspace lớn nhất thế giới đặt trong bảo tàng, một mái vòm khổng lồ đường kính 40 mét, cao 16 mét, nơi ánh sáng không còn chỉ để nhìn mà để ở trong đó.

Ánh sáng – vật chất của nhận thức

Turrell từng nói:

“Ánh sáng không phải là mô tả.Nó chính là vật chất mà bạn đang đứng trong đó.”

Tác phẩm mới của ông mở cửa ngày 19/6/2026, đúng vào hạ chí — thời điểm mặt trời ở cực Bắc tạo nên những buổi hoàng hôn kéo dài vô tận. Trong khung cảnh ấy, The Dome biến thời gian thành nhịp thở: ánh sáng thay đổi, màu sắc hòa tan, và mọi khái niệm về trong – ngoài, thật – ảo đều trở nên mơ hồ.

Một mái vòm của bầu trời

Công trình được xây dựng như một gò cỏ tròn phủ đất, ẩn mình dưới khu vườn bên cạnh bảo tàng ARoS. Từ bên ngoài, nó như một phần của địa hình tự nhiên. Nhưng bên trong — là một ngôi đền ánh sáng.

Mái vòm lấy cảm hứng từ Pantheon ở Rome, sử dụng kiến trúc hypaethral – có một lỗ tròn ở đỉnh (oculus) để bầu trời trở thành một phần của không gian.Không phải cửa sổ, không phải khung cảnh – mà là chính bầu trời được “kết nối” với công trình.

Ở đây, ánh sáng không rọi vào, mà hiện hữu cùng bạn.

Trải nghiệm – không phải trưng bày

Khác với các bảo tàng truyền thống, The Dome không “trình diễn” hình ảnh.Nó dẫn bạn đi qua một hành trình cảm giác: từ tầng hầm chính của bảo tàng, qua hành lang ánh sáng, xuyên qua phòng triển lãm ngầm, rồi mở ra một không gian khổng lồ, nơi ánh sáng là không khí, và không khí là trải nghiệm.

Bên trong, sàn lát gạch tròn đồng tâm, ghế ngồi tầng bậc uốn theo hình vòm.Du khách ngồi xuống, nhìn lên oculus, nơi bầu trời hiện ra như một mặt phẳng màu, đôi khi xanh sâu, đôi khi phẳng lì như tấm màn ánh sáng.

Hiện tượng này được gọi là hiệu ứng Ganzfeld, khi mắt người mất đi các điểm quy chiếu, rơi vào trạng thái mơ hồ thị giác, khiến cảm nhận về không gian và màu sắc trở nên trừu tượng và tâm linh.

Công nghệ và nhận thức

Bên trong mái vòm, hệ thống chiếu sáng lập trình chính xác tạo ra các biến đổi tinh tế giữa ánh sáng nhân tạo và ánh sáng tự nhiên qua oculus.Turrell không “vẽ bằng ánh sáng”, ông điêu khắc ánh sáng để người xem không chỉ nhìn, mà cảm nhận chính quá trình nhìn.

Đó là nghệ thuật của nhận thức tự thân:khi người xem không còn quan sát tác phẩm, mà trở thành một phần trong nó.

Một Pantheon của thời hiện đại

Nếu Pantheon là ngôi đền của các vị thần cổ đại, thì The Dome là ngôi đền của cảm thức hiện đại, nơi con người đối diện không phải với Thượng đế, mà với chính ánh sáng đang sống trong họ.

Công trình này cũng là phần kết của dự án mở rộng The Next Level tại bảo tàng ARoS gồm không gian triển lãm ngầm Salling Gallery và khu vườn nghệ thuật mở rộng.Một biểu tượng cho thời đại mà kiến trúc, công nghệ và nghệ thuật hợp nhất thành một trải nghiệm giác quan thuần khiết.