MOSQUE – The Islamic Center of Rijeka | by Dušan Džamonja

Trong thế giới kiến trúc đương đại, hiếm có công trình tôn giáo nào mang dáng vẻ vừa táo bạo, vừa sâu lắng như Nhà thờ Hồi giáo tại Trung tâm Hồi giáo Rijeka. Không đến từ tay một kiến trúc sư như thông lệ, mà từ tâm trí của Dušan Džamonja, một nhà điêu khắc bậc thầy của Croatia nơi đây không chỉ là một không gian tôn giáo mà là một tác phẩm điêu khắc chức năng chứa đựng cả chiều sâu nghệ thuật lẫn linh hồn tín ngưỡng.

Khi người Hồi giáo tại Rijeka ấp ủ khát vọng có được một nơi chốn linh thiêng để tụ hội và hành lễ, Džamonja đã mang đến một lời đáp khác biệt: không phải bằng mặt bằng mà bằng mô hình. Ông tạo ra một mô hình thu nhỏ, phản ánh ngôn ngữ hình khối trừu tượng mà ông đã dày công nghiên cứu suốt sự nghiệp.

Mô hình ấy không bị chỉnh sửa theo lối truyền thống mà được hiện thực hóa một cách trung thành, dưới bàn tay của nhóm kiến trúc sư Dora Vlahović, Luka Vlahović, Dubravka Đurkan-Horvat và Davor Mauser. Kiến trúc không đóng vai trò dẫn dắt mà trở thành người hỗ trợ để nghệ thuật điêu khắc được tỏa sáng.

Khi hình học trở nên thiêng liêng

Nổi bật nhất trong tổng thể là mái vòm gồm năm khối riêng biệt, tưởng như tách rời mà lại thống nhất. Gợi nhắc đến những mái vòm Ottoman trải dọc Địa Trung Hải, thiết kế này không đi theo lối cổ kính hay tân cổ điển – mà khai thác vẻ đẹp từ sự nguyên bản của hình học.

Sự trừu tượng không làm mất đi cảm xúc ngược lại, nó mời gọi người xem bước vào thế giới nội tâm sâu lắng, nơi không có ranh giới giữa nghệ thuật và đức tin.

Một tác phẩm vượt khỏi khuôn khổ

Nhìn từ xa, nhà thờ như một tác phẩm điêu khắc khổng lồ nằm giữa lòng thành phố. Không phô trương, không lặp lại mô-típ tôn giáo quen thuộc công trình này chính là một lời khẳng định rằng: kiến trúc tôn giáo không nhất thiết phải cổ điển, mà có thể bước ra khỏi khuôn khổ để tìm lấy hình thái riêng.

Không gian bên trong được bố trí tối giản, phục vụ đúng chức năng, nhưng lại được bao bọc bởi sự trau chuốt về chất liệu và tỉ lệ. Việc xây dựng sử dụng kỹ thuật thủ công bản địa, kết hợp cùng nguồn vốn tài trợ từ Qatar tạo nên một cây cầu văn hóa giữa Đông và Tây, giữa hiện đại và truyền thống.

Rijeka không chỉ có thêm một công trình kiến trúc mà có thêm một biểu tượng văn hóa, nơi nghệ thuật điêu khắc tìm được tiếng nói tôn giáo, và đức tin được nâng đỡ bởi vẻ đẹp hình học.

Ở nơi đó, tín ngưỡng không cần phô diễn. Chỉ cần hiện hữu – như một khối yên lặng, bao trùm bởi ánh sáng và hình khối.

📍 Rijeka, Croatia